Alergia i AZS – Jak dieta łagodzi swędzenie skóry?

Alergia… Czy znasz to uczucie, gdy skóra swędzi tak bardzo, że masz ochotę drapać się do krwi? Gdy czerwone plamy i wypryski pojawiają się znikąd, psują Ci humor i pewność siebie? Jeśli tak, to wiesz, jak uciążliwe mogą być Atopowe Zapalenie Skóry (AZS) i alergie skórne. Szukanie skutecznych rozwiązań bywa wyczerpujące. Przygotowałem ten artykuł, aby pokazać Ci, jaką rewolucję może wprowadzić zmiana diety.

Zanim jednak przejdziemy do konkretów, umówmy się na jedno – Twoja skóra nie jest Twoim wrogiem. Jest Twoim sprzymierzeńcem, a ja pomogę Ci ją zrozumieć i wesprzeć w naturalny sposób.

Czym jest Atopowe Zapalenie Skóry (AZS)?

Atopowe Zapalenie Skóry (AZS), znane również jako egzema atopowa, to przewlekła, zapalna choroba skóry. Choruje na nią 10% ludzi na świecie. Nawracające zmiany skórne są wynikiem złożonych interakcji czynników:

• genetycznych,
• środowiskowych
• immunologicznych.

Głównym objawem AZS jest intensywny świąd, który prowadzi do drapania i nasilenia zmian. Skóra staje się sucha, szorstka, zaczerwieniona, mogą pojawiać się grudki, pęcherzyki, a w fazie przewlekłej – liszajowacenie i zgrubienie naskórka.

Lokalizuje się najczęściej na zgięciach łokciowych i kolanowych, nadgarstkach, twarzy i szyi, ale może zajmować również inne obszary ciała. Ma charakter nawrotowy, z okresami zaostrzeń i remisji, co znacząco wpływa na jakość życia.

Czym jest alergia?

Alergia to nieprawidłowa, nadmierna reakcja układu odpornościowego na substancje, które u osób zdrowych są tolerowane i nie wywołują żadnych objawów. Alergeny mogą być różnorodne – pyłki roślin, sierść zwierząt, roztocza kurzu domowego, pleśnie, jad owadów, leki, a także składniki pokarmowe.

Kontakt z alergenem u osoby uczulonej prowadzi do aktywacji układu odpornościowego, który produkuje przeciwciała IgE. Przy kolejnym kontakcie z alergenem dochodzi do uwolnienia mediatorów stanu zapalnego, takich jak histamina, co wywołuje charakterystyczne objawy alergiczne.

Objawy alergii mogą być różnorodne i obejmować zmiany skórne (pokrzywka, świąd, wyprysk), objawy ze strony układu oddechowego (katar, kichanie, kaszel, duszność), przewodu pokarmowego (bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka) oraz ogólnoustrojowe (reakcja anafilaktyczna).

Główne różnice między AZS a alergią skórną

• Przyczyna
  Atopowe Zapalenie Skóry ma podłoże wieloczynnikowe, obejmujące genetykę, czynniki środowiskowe i immunologiczne, podczas gdy alergia jest reakcją na konkretny alergen.
• Mechanizm
  AZS to przewlekły proces zapalny skóry, alergia to reakcja nadwrażliwości typu I.
• Alergeny
  W Atopowym zapaleniu skóry alergeny mogą zaostrzać objawy, ale nie są pierwotną przyczyną choroby. W alergii alergen jest bezpośrednią przyczyną reakcji.
• Objawy
  Objawy AZS są bardziej przewlekłe i nawracające, z dominującym świądem i suchością skóry. Alergia objawia się nagłą reakcją po kontakcie z alergenem, często z pokrzywką i innymi objawami ogólnoustrojowymi.

Alergie mogą współistnieć z AZS i zaostrzać jego przebieg. U osób z AZS częściej występują alergie pokarmowe i wziewne, a eliminacja alergenów może przynieść ulgę w objawach choroby.

Jak choroby skóry wpływają na życie?

Badania wskazują, że w przypadku niektórych schorzeń dermatologicznych to nie dolegliwości fizyczne, a problemy natury psychicznej stają się głównym źródłem trudności dla pacjentów. Niemal połowa (46,43%) odczuwa negatywny wpływ choroby na swoją efektywność zawodową. 30,36% respondentów stwierdziło wręcz niezdolność do podjęcia pracy. Znaczący odsetek badanych (29,46%) zmuszony był ograniczyć swoje kontakty towarzyskie.

Jak dieta może wpływać na AZS i alergie?

Dieta odgrywa kluczową rolę w modulowaniu stanu zapalnego organizmu i funkcjonowaniu układu odpornościowego, co ma bezpośredni wpływ na przebieg AZS i alergii. Nieprawidłowa dieta, bogata w produkty wysokoprzetworzone, cukry proste, nasycone tłuszcze i uboga w składniki odżywcze, może nasilać stan zapalny w organizmie, osłabiać barierę jelitową i zaburzać mikroflorę jelitową, co sprzyja rozwojowi i zaostrzeniom AZS i alergii.

Wpływ diety na AZS i alergie

Stan zapalny

• Zapalenie jest kluczowym elementem patogenezy zarówno Atopowego Zapalenia Skóry (AZS), jak i alergii.
  Dieta prozapalna, bogata w produkty wysokoprzetworzone, cukry proste, tłuszcze trans oraz nadmiar nasyconych kwasów tłuszczowych (np. czerwone mięso, tłuste przetwory mleczne), aktywuje szlaki zapalne w organizmie. Produkty te sprzyjają produkcji cytokin prozapalnych i mediatorów stanu zapalnego, które nasilają reakcje zapalne w skórze i w całym organizmie, pogarszając objawy AZS i alergii.
  Przykłady żywności prozapalnej to fast food, słodycze, słodzone napoje, przetworzone mięso, margaryny twarde i wyroby cukiernicze.
  
• Z kolei dieta przeciwzapalna, oparta na warzywach, owocach, rybach, zdrowych tłuszczach (np. oliwa z oliwek, awokado, oleje roślinne tłoczone na zimno) i produktach pełnoziarnistych, działa przeciwnie. Jest bogata w antyoksydanty (np. witaminy C i E, karotenoidy, polifenole) i składniki odżywcze o działaniu przeciwzapalnym, takie jak kwasy tłuszczowe omega-3 (szczególnie EPA i DHA z ryb morskich). Kwasy omega-3 konkurują z kwasami omega-6 w szlakach metabolicznych, prowadząc do produkcji prostaglandyn serii 3 i leukotrienów serii 5, które mają słabsze działanie prozapalne, a nawet działanie przeciwzapalne i wygaszające stan zapalny. Dieta przeciwzapalna redukuje produkcję cytokin prozapalnych, wspomaga rozwiązanie stanu zapalnego (tzw. inflammation resolution) i łagodzi objawy AZS i alergii.

Mikroflora jelitowa

• Mikroflora jelitowa to złożony ekosystem mikroorganizmów zamieszkujących nasze jelita. Zaburzenia w składzie i funkcji mikroflory jelitowej, czyli dysbioza, są coraz częściej uznawane za istotny czynnik w patogenezie AZS i alergii. Dysbioza może prowadzić do przewagi bakterii prozapalnych nad bakteriami o działaniu ochronnym i przeciwzapalnym. Następuje zaburzenie równowagi układu odpornościowego i nasilenie reakcji alergicznych i stanu zapalnego w AZS. Dysbioza może zwiększać przepuszczalność bariery jelitowej, co dodatkowo nasila stan zapalny i reakcje alergiczne.
• Dieta bogata w błonnik, prebiotyki i probiotyki wspiera zdrową mikroflorę jelitową i moduluje odpowiedź immunologiczną. Błonnik pokarmowy, szczególnie frakcje fermentujące (np. inulina, pektyny, beta-glukany), jest pożywką dla korzystnych bakterii jelitowych, stymulując ich wzrost i aktywność.
• Prebiotyki to substancje, które selektywnie stymulują wzrost i aktywność korzystnych bakterii jelitowych, np. inulina i fruktooligosacharydy (FOS) zawarte w cebuli, czosnku, cykorii, bananach.
• Probiotyki to żywe mikroorganizmy, które podawane w odpowiednich ilościach wywierają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza, np. szczepy Lactobacillus i Bifidobacterium, które można znaleźć w fermentowanych produktach mlecznych (np. kefir, jogurt naturalny) i suplementach probiotycznych.
• Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA), takie jak maślan, octan i propionian, produkowane przez bakterie jelitowe w procesie fermentacji błonnika, mają działanie przeciwzapalne, wzmacniają barierę jelitową, modulują układ odpornościowy i redukują reakcje alergiczne.

Bariera jelitowa

• Bariera jelitowa, czyli szczelny nabłonek jelitowy, chroni organizm przed przenikaniem do krwiobiegu niepożądanych substancji z jelit, takich jak bakterie, toksyny i niestrawione fragmenty pokarmowe (w tym potencjalne alergeny). Nieszczelna bariera jelitowa (często określana jako „zespół nieszczelnego jelita”) przepuszcza te substancje do krwiobiegu, co wywołuje reakcję układu odpornościowego, nasila stan zapalny i reakcje alergiczne w organizmie, w tym w skórze, pogarszając objawy AZS i alergii.
• Czynniki, które mogą uszkadzać barierę jelitową to m.in. dieta prozapalna, stres, infekcje, niektóre leki (np. NLPZ, antybiotyki) i używki (alkohol, nikotyna).
• Dieta wspierająca szczelność bariery jelitowej, bogata w błonnik, L-glutaminę, cynk i witaminę D, wzmacnia ochronę przed alergenami i czynnikami prozapalnymi.
• Błonnik pokarmowy wspomaga produkcję mucyny, ochronnej warstwy śluzu pokrywającej nabłonek jelitowy, która stanowi fizyczną barierę dla patogenów i alergenów.
• L-glutamina jest aminokwasem, który stanowi źródło energii dla enterocytów (komórek nabłonka jelitowego) i wspomaga ich regenerację i proliferację, wzmacniając połączenia ścisłe (tight junctions) między komórkami nabłonka, które decydują o szczelności bariery jelitowej.
• Cynk również jest niezbędny dla regeneracji i integralności nabłonka jelitowego i uszczelnienia połączeń ścisłych.
• Witamina D moduluje funkcję bariery jelitowej, wzmacniając jej szczelność i zmniejszając stan zapalny.

Alergeny pokarmowe

• U części osób z AZS i alergią pokarmową, określone pokarmy mogą działać jako alergeny, czyli substancje wywołujące reakcję nadwrażliwości immunologicznej. Najczęstsze alergeny pokarmowe u dorosłych to owoce morza, orzechy, owoce i warzywa.
• Kontakt z alergenem pokarmowym u osoby uczulonej wywołuje reakcję IgE-zależną, w której przeciwciała IgE wiążą się z alergenem i aktywują komórki tuczne (mastocyty), prowadząc do uwolnienia histaminy i innych mediatorów stanu zapalnego. Objawia się to reakcjami alergicznymi, w tym zaostrzeniem objawów skórnych.
• Dieta eliminacyjna, polegająca na czasowym wykluczeniu potencjalnych alergenów z diety i ich ponownym, stopniowym wprowadzaniu pod kontrolą specjalisty (tzw. prowokacja pokarmowa), może pomóc w identyfikacji czynników wywołujących reakcje i złagodzeniu objawów AZS i alergii. Dieta eliminacyjna powinna być zawsze prowadzona pod nadzorem dietetyka, aby uniknąć niedoborów.

Poprawa stanu skóry – Jakie suplementy stosować w alergii i AZS?

Suplementacja może stanowić wartościowe uzupełnienie diety w wspomaganiu leczenia AZS i alergii oraz poprawie stanu skóry.

Przykładowe suplementy wspierające skórę w AZS i alergiach

• Probiotyki
  Probiotyki wspomagają zdrową mikroflorę jelitową, która ma kluczowy wpływ na układ odpornościowy i redukcję stanów zapalnych. Szczepy Lactobacillus rhamnosus GG i Bifidobacterium lactis wykazały korzystny wpływ na łagodzenie objawów AZS i alergii.
• Kwasy tłuszczowe omega-3
  Kwasy omega-3, szczególnie EPA i DHA, wykazują silne działanie przeciwzapalne i wspomagają funkcję bariery skórnej. Suplementacja olejem rybim lub olejem z alg może przyczynić się do złagodzenia świądu, zaczerwienienia i suchości skóry w AZS oraz redukcji reakcji alergicznych.
• Witamina D
  Witamina D odgrywa istotną rolę w regulacji układu odpornościowego i funkcji bariery skórnej. Niedobór witaminy D jest powszechny u osób z AZS i alergiami, a suplementacja witaminą D może wspomóc leczenie i profilaktykę tych schorzeń.
• Cynk
  Cynk jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania skóry, układu odpornościowego i procesów regeneracyjnych. Suplementacja cynkiem może wspomóc gojenie ran, redukcję stanów zapalnych i poprawę kondycji skóry w AZS i alergiach.
• Witamina E
  Witamina E jest silnym antyoksydantem, chroniącym skórę przed stresem oksydacyjnym i wspomagającym jej regenerację. Suplementacja witaminą E może wspomóc leczenie AZS i poprawę ogólnego stanu skóry.
• Kwas gamma-linolenowy (GLA)
  GLA to kwas tłuszczowy omega-6, który należy do NNKT. GLA w organizmie jest przekształcany w prostaglandyny serii 1 (PGE1), które wykazują działanie przeciwzapalne i immunomodulujące. Suplementacja GLA może pomóc zredukować stan zapalny w skórze, złagodzić świąd, zaczerwienienie i suchość skóry w AZS.
• Kurkumina
  Aktywny składnik kurkumy, przyprawy o silnych właściwościach przeciwzapalnych i antyoksydacyjnych. Kurkumina hamuje aktywność czynników prozapalnych, redukuje produkcję cytokin prozapalnych i mediatorów stanu zapalnego. Suplementacja kurkuminą może pomóc złagodzić stan zapalny w skórze, zmniejszyć świąd, zaczerwienienie i obrzęk w AZS i alergiach skórnych.

Alergia? AZS? – Zdrowa i ukojona skóra wymaga holistycznego podejścia

Chcesz ukoić swoją skórę w AZS i alergiach? Kluczem jest dieta przeciwzapalna! Zacznij jeść więcej produktów bogatych w składniki odżywcze. To wspomoże Twoją mikroflorę jelitową i wzmocni barierę jelitową. Wyeliminuj alergeny pokarmowe ze swojej diety, a suplementy mogą dać Ci dodatkowe wsparcie.

Zapraszamy na konsultację do naszej kliniki Sports-Med, gdzie nasi specjaliści pomogą Ci indywidualnie dobrać plan działania. Nie musisz sam/a szukać rozwiązania. Znajdziemy je dla Ciebie. A jeśli chcesz zacząć już dziś, sprawdź nasze jadłospisy i kursy. Zrób pierwszy krok w stronę zdrowej i ukojonej skóry. Zapisz się do bezpłatnego newslettera by otrzymywać więcej informacji o zdrowiu.

Bibliografia

• Nutten S., Foligné B.,(2020) „Dietary approaches for the management of eczema: A systematic review and meta-analysis.” Allergy
• (NIAID)(2020). „Atopic Dermatitis.” https://www.niaid.nih.gov/diseases-conditions/atopic-dermatitis-eczema
• „The Role of Diet in Atopic Eczema.” Journal of Clinical Medicine
• „Diet and Gut Microbiome in Allergic Diseases.” Immunology and Allergy Clinics of North America.
• „Allergy.” https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/allergy/symptoms-causes/syc-20351500
• Bartuzi Z., Kruszewski J. & Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Alergologicznego. (2021). „Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Alergologicznego dotyczące diagnostyki i leczenia atopowego zapalenia skóry.” Alergologia Polska – Polish Journal of Allergology
• Rutkowski R., Białek-Dratwa A., Wojas-Krawczyk K., & Szczeklik A. (2022). „Alergie i nietolerancje pokarmowe – aktualne problemy diagnostyczne i terapeutyczne.” Medycyna Praktyczna – Gastroenterologia
• Czerwińska-Rogowska M., & Rogowski F. (2023). „Rola diety w chorobach alergicznych skóry.” Kosmetologia Estetyczna