Co to jest endometrioza? Bolesne miesiączki – poradnik

Co to jest endometrioza? To pytanie zadaje sobie wiele kobiet, które doświadczają przewlekłego bólu
i trudności w codziennym życiu. Endometrioza to przewlekła choroba, choruje nawet 15% kobiet
w wieku rozrodczym (a w grupie kobiet cierpiących z powodu niepłodności nawet 35-50%).

W gruczolistość macicy (endometrioza) tkanka podobna do endometrium (błony śluzowej macicy) znajduje się poza jamą macicy. Ta tkanka reaguje na cykliczne zmiany hormonalne, co prowadzi do stanu zapalnego, bólu i innych dolegliwości.

Endometrioza, co to jest?

W tym artykule opowiem bliżej tej chorobie, skupiając się na jednym z jej najbardziej dokuczliwych aspektów – bólu miednicy i bolesnych miesiączkach. Omówię również strategie radzenia sobie z tymi objawami, w tym rolę odpowiedniej diety w endometriozie.

Czym jest endometrioza? Definicja i charakterystyka choroby

Endometrioza to schorzenie o charakterze przewlekłym i postępującym.

Tkanka endometrialna, która normalnie wyściela jamę macicy, w przypadku endometriozy lokalizuje się w nietypowych miejscach, takich jak jajniki, jajowody, otrzewna miednicy mniejszej, a nawet odległe narządy. Podczas cyklu menstruacyjnego reaguje na hormony tak samo jak błona śluzowa macicy. Dochodzi do rozrostu, a następnie krwawienia tej tkanki, co powoduje stan zapalny, powstawanie zrostów i blizn.

Objawy endometriozy: ból miednicy i bolesne miesiączki jako kluczowe dolegliwości

Możesz odczuwać różnorodne objawy endometriozy. Czasem znacząco wpływają na jakość Twojego życia.

Ból miednicy mniejszej w endometriozie

• Przewlekły ból to jeden z najbardziej charakterystycznych objawów endometriozy. Ból może być stały lub nasilać się w określonych momentach cyklu miesiączkowego. Kobiety opisują go jako tępy, pulsujący, przeszywający, a jego intensywność może być różna – od łagodnego dyskomfortu do silnego bólu uniemożliwiającego normalne funkcjonowanie.

Bolesne miesiączki (dysmenorrhea)

• Bolesne miesiączki to kolejna kluczowa dolegliwość związana z endometriozą. Ból menstruacyjny
  w endometriozie jest często silniejszy i trwa dłużej niż typowe bóle miesiączkowe.
  Może promieniować do pleców, ud i okolic odbytu.
  
  Bolesne miesiączki
  To często wyłączenie z życia na kilka dni w miesiącu. Powoduje konieczność przyjmowania silnych leków przeciwbólowych i częściową rezygnację z aktywności zawodowej i społecznej.

Bolesne stosunki płciowe (dyspareunia)

• Jeśli odczuwasz ból podczas stosunku płciowego, szczególnie głębokiego, to warto byś wiedziała, że jest on częstym objawem endometriozy.

Niepłodność spowodowana endometriozą

• Endometrioza jest jedną z głównych przyczyn niepłodności u kobiet.
  Szacuje się, że 30-50% kobiet z endometriozą doświadcza problemów z zajściem w ciążę.

Objawy jelitowe

• W zależności od lokalizacji ognisk endometriozy, mogą wystąpić objawy ze strony układu pokarmowego (np. bóle brzucha, wzdęcia, biegunki, zaparcia, ból podczas wypróżniania) i układu moczowego (np. ból podczas oddawania moczu, częstomocz, krwiomocz).

Zmęczenie i ogólne osłabienie

• Występujący w endometriozie przewlekły stan zapalny i ból, mogą prowadzić do chronicznego zmęczenia, osłabienia i obniżenia nastroju.

Mechanizmy bólu w endometriozie: dlaczego endometrioza tak boli?

Ból w endometriozie jest złożony i wieloczynnikowy. Co jest przyczyną bólu w endometriozie?

Stan zapalny

• Ogniska endometriozy, krwawiąc podczas miesiączki, wywołują stan zapalny w otaczających tkankach. Mediatory stanu zapalnego, takie jak prostaglandyny i cytokiny, pobudzają receptory bólowe i przyczyniają się do odczuwania bólu.

Podrażnienie nerwów

• Ogniska endometriozy mogą zlokalizować się w pobliżu nerwów miednicy mniejszej lub naciekać na nerwy, powodując ich podrażnienie i ból neuropatyczny.

Zrosty i blizny

• Powstające w wyniku stanu zapalnego zrosty i blizny mogą ograniczać ruchomość narządów miednicy mniejszej, powodując ból i dyskomfort.

Skurcze mięśni

• Ból związany z endometriozą może powodować napięcie mięśni miednicy mniejszej, co dodatkowo potęguje dolegliwości bólowe.

Nadwrażliwość centralnego układu nerwowego

• Przewlekły ból może prowadzić do nadwrażliwości centralnego układu nerwowego, co oznacza,
  że ośrodkowy układ nerwowy staje się bardziej wrażliwy na bodźce bólowe, nawet te słabsze.

Endometrioza – Jak radzić sobie z bolesnymi miesiączkami w endometriozie?

Radzenie sobie z bólem w endometriozie wymaga kompleksowego i indywidualnego podejścia, uwzględniającego nasilenie objawów, lokalizację zmian endometrialnych, wiek pacjentki, plany prokreacyjne oraz preferencje pacjentki.

Leczenie farmakologiczne endometriozy

Leki przeciwbólowe

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak ibuprofen, naproksen, diklofenak, są często stosowane w leczeniu bólu o łagodnym i umiarkowanym nasileniu. Paracetamol może być pomocny w łagodzeniu bólu. W przypadku silniejszego bólu, specjalista może rozważyć leki opioidowe, ale ich stosowanie powinno być ograniczone ze względu na ryzyko uzależnienia i działań niepożądanych.

Leczenie hormonalne

Hormonalna terapia ma na celu stłumienie estrogenów i zahamowanie wzrostu ognisk endometriozy.
Do leków hormonalnych stosowanych w endometriozie należą antykoncepcja hormonalna złożona, progestageny (np. dienogest, noretysteron), analogi GnRH i inhibitory aromatazy. Wybór leku hormonalnego zależy od indywidualnej sytuacji pacjentki i powinien być ustalony ze specjalistą.

Endometrioza – Leczenie chirurgiczne

Laparoskopia

Laparoskopowe usunięcie ognisk endometriozy, zrostów i torbieli endometrialnych jest skuteczną metodą leczenia bólu związanego z endometriozą, szczególnie w przypadkach, gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi wystarczającej ulgi. Laparoskopia może być zarówno diagnostyczna, jak i terapeutyczna.

Histerektomia

W przypadkach zaawansowanej endometriozy, kiedy inne metody leczenia nie są skuteczne, a kobieta nie planuje już macierzyństwa, histerektomia (usunięcie macicy) może być rozważana jako opcja ostateczna w leczeniu bólu.

Metody wspomagające leczenie endometriozy

Dieta przeciwzapalna w endometriozie

Badania naukowe wskazują, że odpowiednio skomponowana dieta przeciwzapalna może stanowić cenne wsparcie w walce z objawami endometriozy, w tym bólu, i poprawie ogólnego komfortu życia.

Fizjoterapia miednicy mniejszej

Fizjoterapia, w tym techniki manualne, ćwiczenia mięśni dna miednicy, biofeedback, może pomóc
w łagodzeniu bólu, napięcia mięśniowego i poprawie funkcji mięśni dna miednicy.

Techniki relaksacyjne i zarządzanie stresem

Stres może nasilać ból. Techniki relaksacyjne, medytacja, mindfulness, joga, mogą pomóc w redukcji stresu i poprawie radzenia sobie z bólem.

Dieta w endometriozie: co jeść, aby zmniejszyć ból i zwiększyć aktywność?

Coraz więcej badań naukowych wskazuje na rolę diety w endometriozie. Odpowiednio skomponowana dieta przeciwzapalna może stanowić cenne wsparcie w łagodzeniu objawów endometriozy, w tym bólu, i poprawie ogólnego samopoczucia. Dieta w endometriozie – co jeść?

Zalecane produkty w diecie przeciwzapalnej na endometriozę

Warzywa – podstawa diety przeciwzapalnej:

Warzywa powinny stanowić znaczną część każdego posiłku. Są bogate w antyoksydanty, witaminy, minerały i błonnik, które synergistycznie działają przeciwzapalnie.

• Warzywa krzyżowe (brokuły, kalafior, jarmuż, kapusta, brukselka, rzodkiewka, rukola)
  Zawierają sulforafan i indole, związki o udowodnionym działaniu antynowotworowym i przeciwzapalnym. Wspomagają detoksykację estrogenów w wątrobie, co jest istotne w endometriozie estrogenozależnej. Dodatkowo, są bogate w witaminę C i K oraz błonnik.
  
  
• Ciemnozielone warzywa liściaste (szpinak, jarmuż, sałata rzymska, roszponka, boćwina)
  Obfitują w witaminę K, A, C, kwas foliowy, magnez i błonnik. Są potężnym źródłem chlorofilu, który działa detoksykująco i przeciwzapalnie.
  
  
• Warzywa korzeniowe (marchew, burak, seler, pietruszka)
  Dostarczają beta-karotenu (prekursora witaminy A), witamin z grupy B, potasu, magnezu i błonnika. Buraki zawierają betainę, która wspomaga detoksykację i ma właściwości przeciwzapalne.
  
  
• Papryka (szczególnie czerwona i żółta)
  Bardzo bogata w witaminę C i antyoksydanty z grupy karotenoidów (kapsantyna, kapsorubina) o silnym działaniu przeciwzapalnym.
  
  
• Cebula i czosnek
  Zawierają związki siarkowe (allicyna, tiosulfoniany) o silnych właściwościach przeciwzapalnych, antybakteryjnych i immunostymulujących. Wspomagają detoksykację i działają ochronnie na wątrobę.
  

Owoce – naturalna słodycz i moc antyoksydantów

Owoce, szczególnie o niskim indeksie glikemicznym, są ważnym elementem diety przeciwzapalnej, dostarczając witamin, minerałów, błonnika i silnych antyoksydantów.

• Owoce jagodowe (borówki, maliny, truskawki, jagody, jeżyny)
  Królują pod względem zawartości antyoksydantów (antocyjany, kwercetyna, witamina C)
  o silnym działaniu przeciwzapalnym i ochronnym na komórki.
  
  
• Owoce cytrusowe (pomarańcze, grejpfruty, cytryny, limonki)
  Bogate w witaminę C i flawonoidy o działaniu przeciwzapalnym i wzmacniającym odporność.
  
  
• Awokado
  Owoc wyjątkowo bogaty w jednonienasycone kwasy tłuszczowe (kwas oleinowy), witaminę E, K, C, witaminy z grupy B, potas i błonnik. Kwas oleinowy wykazuje działanie przeciwzapalne.
  
  
• Granat
  Owoc bogaty w punikalaginy, silne antyoksydanty o działaniu przeciwzapalnym i ochronnym
  na układ sercowo-naczyniowy.
  
  

Tłuste ryby morskie – źródło kwasów omega-3 – wsparcie w endometriozie

• Kwasy tłuszczowe omega-3 (EPA i DHA), obecne w tłustych rybach morskich, to jedne
  z najsilniejszych naturalnych substancji przeciwzapalnych. Wpływają na produkcję rezolwin
  i protektyn, które aktywnie wygaszają stan zapalny.
  
  
• Łosoś (dziki, atlantycki), makrela, sardynki, śledź, tuńczyk (dziki)
  Spożywaj najlepiej gotowane na parze, pieczone lub duszone, unikaj smażenia. Wybieraj ryby
  z certyfikowanych, zrównoważonych połowów.
  

Zdrowe tłuszcze roślinne – działanie przeciwzapalnie w endometriozie

Zdrowe tłuszcze roślinne, szczególnie jednonienasycone i wielonienasycone, są niezbędne dla zdrowia i mają działanie przeciwzapalne, które jest wskazane w leczeniu endometriozy.

• Oliwa z oliwek extra virgin
  Bogata w kwas oleinowy i polifenole (oleokantal) o silnych właściwościach przeciwzapalnych, porównywalnych do ibuprofenu. Używaj oliwy z oliwek na zimno do sałatek, dressingów, polewania gotowych dań.
  
  
• Olej lniany
  Najbogatsze źródło kwasu alfa-linolenowego (ALA), prekursora kwasów omega-3. Spożywaj
  na zimno, np. dodając do sałatek, past, smoothie. Przechowuj w lodówce, chroniąc przed światłem.
  
  
• Olej z awokado, olej z orzechów włoskich
  Dobre źródła zdrowych tłuszczy, używaj na zimno.
  
  
• Awokado
  Jak wspominałam wcześniej, to niesamowity owoc, zawiera bogactwo zdrowych tłuszczy, witamin i minerałów: bogaty w jednonienasycone kwasy tłuszczowe (kwas oleinowy), witaminę E, K, C, witaminy z grupy B, potas i błonnik.
  
  
• Orzechy i nasiona (szczególnie włoskie, migdały, nasiona lnu, chia, dyni, słonecznika)
  Źródło kwasów omega-3 (ALA w orzechach włoskich i nasionach lnu/chia), witaminy E, magnezu, cynku, błonnika i antyoksydantów. Spożywaj codziennie małą porcję niesolonych, niesłodzonych orzechów i nasion.
  
  

Pełnoziarniste produkty zbożowe – źródło błonnika

Błonnik pokarmowy jest niezbędny dla zdrowej mikroflory jelitowej i regulacji poziomu cukru we krwi. Wybieraj produkty pełnoziarniste o niskim indeksie glikemicznym.

• Płatki owsiane (górskie), kasza gryczana, komosa ryżowa, brązowy ryż, pełnoziarniste pieczywo i makaron. Spożywaj umiarkowane porcje, zwracając uwagę na jakość produktów. Unikaj produktów z białej mąki, wysokoprzetworzonych i dosładzanych.
  
  

Nasiona roślin strączkowych – białko i błonnik

Dobre źródło białka roślinnego, błonnika, witamin z grupy B, żelaza i magnezu.

• Soczewica, ciecierzyca, fasola, groch
  Włączaj do diety regularnie, 2-3 razy w tygodniu.
  
  

Przyprawy o działaniu przeciwzapalnym

Kurkuma

• Zawiera kurkuminę, silny związek przeciwzapalny i przeciwbólowy. Dodawaj regularnie do potraw, np. curry, zup, sosów, dań warzywnych i mięsnych. Dla lepszej przyswajalności, łącz kurkumę z pieprzem czarnym (piperyna) i zdrowym tłuszczem.
  

Imbir

• Wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwwymiotne. Dodawaj do potraw, herbaty, smoothie. Napój imbirowy może łagodzić nudności i bóle brzucha.
  

Cynamon

• Posiada właściwości przeciwzapalne i regulujące poziom cukru we krwi.
  

Rozmaryn, tymianek, oregano, bazylia, pietruszka, koperek

• Zioła bogate w antyoksydanty i olejki eteryczne o działaniu przeciwzapalnym. Używaj świeżych i suszonych ziół w kuchni w dużych ilościach.
  
  

Czego unikać lub ograniczyć w diecie przy endometriozie

Czerwone tłuste mięso i przetworzone mięso

Wysokie spożycie tłustego czerwonego mięsa wiąże się z wyższym ryzykiem rozwoju endometriozy
i nasileniem objawów. Zawiera tłuszcze nasycone, kwas arachidonowy, które są prozapalne.

Przetworzone mięso dodatkowo zawiera nitryty, azotyny i HCA (heterocykliczne aminy), które
są szkodliwe i prozapalne. Ogranicz spożycie tłustego czerwonego mięsa do minimum. Wybieraj chude mięso drobiowe (kurczak, indyk, królik) lub ryby.

Tłuszcze nasycone i tłuszcze trans

Tłuszcze nasycone i trans nasilają stan zapalny, zwiększają poziom cholesterolu LDL (złego cholesterolu) i mogą zaburzać gospodarkę hormonalną. Unikaj produktów bogatych w te tłuszcze. Zamiast smażenia, wybieraj gotowanie na parze, pieczenie, duszenie. Zastąp masło oliwą z oliwek, smalec olejami roślinnymi, a tłuste sery chudymi serami twarogowymi.

Cukry proste i słodzone napoje a endometrioza

Nadmiar cukru w diecie nasila stan zapalny, prowadzi do insulinooporności, zwiększa poziom glukozy we krwi i może zaburzać równowagę hormonalną. Ogranicz spożycie cukru prostego
i produktów o wysokim IG do minimum.

Wybieraj owoce o niskim IG (jagodowe, cytrusowe, jabłka, gruszki) w umiarkowanych ilościach, słodź potrawy stewią, erytrolem lub ksylitolem (w umiarze). Zastąp białe pieczywo pełnoziarnistym, biały ryż brązowym, a ziemniaki puree pieczonymi batatami.

Gluten i nabiał (u kobiet z nietolerancjami)

U niektórych kobiet z endometriozą występuje nadwrażliwość na gluten, która może nasilać objawy jelitowe (wzdęcia, bóle brzucha, biegunki, zaparcia) i ogólny stan zapalny. Jeśli podejrzewasz nadwrażliwość na gluten, skonsultuj się z dietetykiem i rozważ dietę bezglutenową.

Zastąp produkty glutenowe produktami bezglutenowymi: ryżem, komosą ryżową, gryką, amarantusem, prosem, kukurydzą, mąkami bezglutenowymi (ryżową, gryczaną, kukurydzianą, migdałową, kokosową).

Zarówno alkohol, jak i kofeina mogą nasilać stan zapalny i ból w endometriozie.

Wszystkie rodzaje alkoholu (piwo, wino, wódka, drinki)

Alkohol nasila stan zapalny, obciąża wątrobę (która odpowiada za metabolizm hormonów, w tym estrogenów) i może zaburzać gospodarkę hormonalną. Ogranicz spożycie alkoholu do minimum, najlepiej całkowicie go wyeliminuj.

Kofeina (w nadmiarze)

Endometrioza „nie lubi” nadmiaru kofeiny. Jeśli spożyjesz jej za dużo w ciągu dnia, może nasilać ból, niepokój, bezsenność, oraz wpływać na poziom estrogenów. Obserwuj reakcje swojego organizmu na kofeinę i w razie potrzeby ogranicz spożycie. Wybieraj kawę zbożową, herbaty ziołowe, napoje bezkofeinowe.

Aktywność fizyczna w endometriozie: ruch to zdrowie i mniej bólu

Regularna aktywność fizyczna jest ważnym elementem radzenia sobie z endometriozą.

Co zyskasz dzięki ćwiczeniom fizycznym?

Redukcję bólu – Aktywność fizyczna uwalnia endorfiny, naturalne substancje przeciwbólowe.
Poprawę nastroju – Ćwiczenia poprawiają nastrój i redukują stres.
Zmniejszenie stanu zapalnego – Regularny ruch może modulować układ immunologiczny i zmniejszać stan zapalny.
Utrzymanie prawidłowej masy ciała – Nadwaga i otyłość mogą nasilać objawy endometriozy.

Zalecane formy aktywności fizycznej to ćwiczenia aerobowe o umiarkowanej intensywności (spacery, pływanie, jazda na rowerze), joga, pilates, stretching i ćwiczenia wzmacniające mięśnie dna miednicy. Ważne jest, aby aktywność fizyczna była regularna i dostosowana do indywidualnych możliwości
i preferencji.

Podsumowanie – Co to jest endometrioza?

To przewlekła choroba, która znacząco wpływa na życie wielu kobiet, powodując m.in. niepłodność wtórną, ból miednicy i bolesne miesiączki. Radzenie sobie z tym bólem wymaga kompleksowego podejścia w tym również metod wspomagających oraz modyfikację stylu życia, tj. diety w endometriozie i regularną aktywność fizyczną. Pobierz specjalnie przygotowany Poradnik Co jeść w Endometriozie (29 produktów) + Lista badań. Wczesne zdiagnozowanie choroby, indywidualnie dobrane leczenie i holistyczne podejście są kluczowe dla poprawy jakości życia.

Endometrioza może niekorzystnie wpływać na Twoje samopoczucie i zdrowie. Zadzwoń do nas i umów się na wizytę w Klinice Dietetycznej Sports-Med. Nasi specjaliści czekają, aby Ci pomóc!

Zapisz się też na nasz Newsletter, otrzymasz regularne porcje Wiedzy o Zdrowiu i informację o pre orderze naszego Kursu o Testosteronie.

Dołącz do grona 10,924 świadomych osób otrzymujących nasz bezpłatny newsletter! Dostarczamy wartościową wiedzę, którą przyswoisz w minutę.