Endometrioza a płodność – Poradnik dietetyczny

Endometrioza i marzenie o macierzyństwie – Twoja historia może się zmienić

Każdy miesiąc to niepokój – endometrioza. Choroba, która czasem stawia macierzyństwo pod znakiem zapytania. Może słyszałaś, że endometrioza a ciąża to trudna droga, o problemach z płodnością.

Miliony kobiet na całym świecie zmagają się z endometriozą. Jednak coraz więcej badań pokazuje, że dieta – coś, co robisz każdego dnia – może stać się Twoim sprzymierzeńcem w endometriozie.

Chcę, byś poznała wskazówki żywieniowe, które mogą realnie wesprzeć Twoje ciało w walce z endometriozą i zwiększyć Twoje szanse na ciążę.

Endometrioza i płodność: Mechanizm wpływu endometriozy na problemy z zajściem w ciążę

Endometrioza a niepłodność to złożony problem. Pewnie zastanawiasz się, dlaczego endometrioza utrudnia zajście w ciążę? Naukowcy wskazują na kilka kluczowych czynników, które wpływają na zmniejszenie szans na ciążę u kobiet z endometriozą:

Zaburzenia anatomiczne

• Zrosty, torbiele endometrialne i zmiany w narządach miednicy mniejszej mogą mechanicznie utrudniać transport komórki jajowej, plemników i zapłodnionego zarodka. Zniekształcenia w obrębie jajowodów mogą blokować ich drożność, uniemożliwiając spotkanie plemnika z komórką jajową.

Stan zapalny

• Endometrioza jest chorobą o podłożu zapalnym. Przewlekły stan zapalny w obrębie miednicy mniejszej negatywnie wpływa na jakość komórek jajowych, implantację zarodka oraz ogólne środowisko niezbędne do prawidłowego rozwoju ciąży.

Zaburzenia immunologiczne

• System immunologiczny kobiet z endometriozą może reagować nieprawidłowo, co utrudnia implantację zarodka i utrzymanie ciąży. Reakcje immunologiczne mogą utrudniać zarówno zagnieżdżenie zarodka, jak i utrzymanie ciąży.

Zaburzenia hormonalne

• Endometrioza może wpływać na gospodarkę hormonalną organizmu, zaburzając prawidłowy cykl menstruacyjny i równowagę hormonalną niezbędną do zajścia w ciążę.

Stres oksydacyjny

• Zwiększony stres oksydacyjny, charakterystyczny dla endometriozy, może uszkadzać komórki jajowe i obniżać ich jakość.

Wszystkie te czynniki kumulują się, zmniejszając szanse na ciążę u kobiet z endometriozą. Warto jednak podkreślić, że nie każda kobieta z endometriozą jest niepłodna. Wiele kobiet z tą diagnozą zachodzi w ciążę naturalnie, a odpowiednie strategie, w tym zmiany w diecie, mogą wspomóc ten proces.

Dieta a endometrioza: Wyniki badań naukowych dotyczące wpływu diety na endometriozę

Badania naukowe sugerują, że dieta odgrywa istotną rolę w łagodzeniu objawów endometriozy i potencjalnie w poprawie płodności. Dieta na endometriozę i ciążę może stanowić cenne wsparcie leczenia endometriozy i wpływać na czynniki związane z niepłodnością.

Badania koncentrują się przede wszystkim na diecie przeciwzapalnej jako kluczowej strategii. Dieta bogata w produkty przeciwzapalne może pomóc w redukcji przewlekłego stanu zapalnego, który jest istotnym elementem patogenezy endometriozy i jej wpływu na płodność.

Endometrioza – Wyniki badań naukowych

Kwasy omega-3

• Badania wskazują, że wielonienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 mają działanie przeciwzapalne. Ich bogatym źródłem są tłuste ryby morskie, olej lniany i rzepakowy, orzechy włoskie oraz siemię lniane. Regularne spożywanie tych produktów może obniżyć ryzyko wystąpienia endometriozy o 22%. U kobiet, które dostarczają odpowiednią ilość kwasów omega-3 w diecie, rzadziej diagnozuje się tę chorobę. Dodatkowo, omega-3 uczestniczą w produkcji eikozanoidów – związków regulujących działanie hormonów i neurotransmiterów.
  
  Badania wykazały, że kobiety z wyższym poziomem kwasu eikozapentaenowego (EPA) we krwi były aż o 82% mniej narażone na rozwój endometriozy w porównaniu do pacjentek z jego niskim stężeniem.
  
  

Warzywa i owoce

• Warzywa i owoce powinny stanowić połowę dziennej diety, ponieważ ich większa konsumpcja wiąże się z niższym ryzykiem zachorowania na endometriozę. Badania wykazały, że regularne spożywanie zielonych warzyw może zmniejszyć ryzyko tej choroby nawet o 70%, a świeżych owoców – o 40%. Są one bogatym źródłem witaminy C o właściwościach przeciwzapalnych, której poziom w diecie kobiet z endometriozą bywa nawet o 30% niższy. Dzienna rekomendacja spożycia warzyw i owoców (co najmniej 400 g, podzielonych na 5 porcji) wspiera także dostarczanie polifenoli, które wykazują działanie przeciwzapalne. Ich szczególnie dobrym źródłem są brokuły, bakłażan, jarmuż oraz owoce jagodowe, takie jak maliny, truskawki, borówki, jeżyny i porzeczki.
  
  Niektóre publikacje naukowe sugerują, że pacjentki z endometriozą mogą odnieść korzyści ze spożywania nawet 9 porcji warzyw i 2 porcji owoców dziennie. Kluczowe jest jednak dbanie o różnorodność i przewagę warzyw nad owocami w codziennej diecie.

Czerwone mięso

• Wiele badań naukowych potwierdziło związek między spożyciem czerwonego mięsa a zwiększonym ryzykiem rozwoju endometriozy. Kobiety, które spożywały co najmniej dwie porcje tego rodzaju mięsa dziennie, były o 56% bardziej narażone na wystąpienie choroby w porównaniu do osób jedzących mniej niż jedną porcję tygodniowo.
  
  Wpływ czerwonego mięsa na endometriozę może wynikać m.in. z podwyższonego poziomu estradiolu (hormonu należącego do grupy estrogenów), co sprzyja stanom zapalnym i progresji choroby. Dodatkowo, jego spożycie może nasilać ekspresję markerów prozapalnych, które negatywnie wpływają na przebieg endometriozy.

Tłuszcze trans

• Badania wykazały, że spożywanie kwasów tłuszczowych typu trans, zwłaszcza gdy zastępują one w diecie węglowodany lub wielonienasycone kwasy tłuszczowe, może zwiększać ryzyko niepłodności.
  
  Zwiększenie ich udziału w diecie o 2% całkowitej wartości energetycznej wiązało się ze wzrostem ryzyka niepłodności owulacyjnej o 73%.

Endometrioza – wskazówki żywieniowe wspomagające płodność.

W oparciu o badania naukowe, poniżej znajdziesz konkretne zalecenia dotyczące zmian w diecie i stylu życia, które mogą wspomóc Twoją płodność przy endometriozie. Pamiętaj, że wprowadzenie tych zmian to proces, który wymaga czasu i cierpliwości.

Zwiększ spożycie kwasów omega-3

• Zalecenie
  • Wprowadź do swojej diety tłuste ryby morskie 2-3 razy w tygodniu (porcja ok. 100-150g). Dodatkowo, włącz do codziennego menu olej lniany (1-2 łyżki), nasiona chia (2 łyżki), nasiona lnu (2 łyżki świeżo zmielone) i orzechy włoskie (garść). Rozważ suplementację omega-3, ale skonsultuj to ze Specjalistą.
  • Co jeść: Łosoś atlantycki, makrela, sardynki, śledź, pstrąg tęczowy, olej lniany, nasiona chia, nasiona lnu, orzechy włoskie. Staraj się wybierać ryby z zrównoważonych połowów.

Zadbaj o dużą ilość warzyw i owoców, szczególnie krzyżowych i liściastych

• Zalecenie
  • Staraj się jeść minimum 5 porcji warzyw i owoców każdego dnia. Szczególnie ważne są warzywa krzyżowe i ciemnozielone warzywa liściaste, a także owoce o niskim indeksie glikemicznym.
  • Co jeść: Brokuły, kalafior, kapusta, brukselka, jarmuż, rukola, rzodkiewka, rzepa, chrzan, szpinak, jarmuż, rukola, sałata rzymska, liście botwinki, natka pietruszki, jagody, maliny, jeżyny, truskawki, wiśnie, czereśnie, jabłka, gruszki, grejpfruty, pomarańcze. Wykorzystuj różnorodność kolorów na swoim talerzu.

Wybieraj produkty pełnoziarniste

• Zalecenie
  • Zamień białe pieczywo i produkty z białej mąki na ich pełnoziarniste odpowiedniki. Staraj się, aby produkty pełnoziarniste pojawiały się w każdym Twoim posiłku.
  • Co jeść: Pieczywo razowe (żytnie, orkiszowe, pszenne pełnoziarniste), chleb na zakwasie, makaron pełnoziarnisty, brązowy ryż, kasze (gryczana, jęczmienna, owsiana, jaglana, quinoa), płatki owsiane górskie, otręby pszenne, żytnie, owsiane. Czytaj składy pieczywa, upewnij się, że mąka pełnoziarnista jest na pierwszym miejscu.

Ogranicz mięso czerwone i przetworzoną żywność

• Zalecenie
  • Zmniejsz spożycie mięsa czerwonego do maksymalnie 1-2 razy w tygodniu i w małych porcjach. Staraj się całkowicie wyeliminować przetworzoną żywność z diety.
  • Co jeść (zamienniki): Chude mięso drobiowe (kurczak, indyk bez skóry), ryby, rośliny strączkowe (soczewica, ciecierzyca, fasola, groch), tofu, tempeh. Unikaj wędlin, boczku, konserw mięsnych, fast foodów, gotowych dań instant, słonych i słodkich przekąsek, napojów słodzonych. Gotuj w domu, używając świeżych składników.

Wprowadź zdrowe tłuszcze do diety

• Zalecenie
  • Używaj oliwy z oliwek extra virgin i oleju rzepakowego nierafinowanego jako podstawowych tłuszczów. Włącz do diety awokado, orzechy i nasiona. Unikaj tłuszczów trans i ogranicz nasycone tłuszcze zwierzęce.
  • Co jeść: Oliwa z oliwek extra virgin, olej rzepakowy nierafinowany, olej awokado, olej z orzechów włoskich, olej lniany, awokado, migdały, orzechy włoskie, orzechy laskowe, nasiona słonecznika, pestki dyni, nasiona sezamu. Unikaj tłuszczów trans (przetworzona żywność) i nasyconych tłuszczów zwierzęcych (tłuste mięso, tłusty nabiał, masło, smalec).

Zadbaj o odpowiednie nawodnienie

• Zalecenie
  • Pij minimum 1,5-2 litry wody dziennie. Najlepsza będzie woda źródlana, mineralna, filtrowana. Możesz również pić napary ziołowe bez cukru. Unikaj słodzonych napojów.
  • Co pić: Woda źródlana, mineralna, filtrowana, napary ziołowe (pokrzywa, skrzyp, mięta, rumianek). Zrezygnuj z soków owocowych, napojów gazowanych i energetycznych.

Endometrioza – wpływ witamin na chorobę i płodność

Witaminy C i E

Badacze podkreślają przeciwutleniające właściwości witamin C i E. Ze względu na ich synergiczne działanie oczekuje się, że ich wspólna suplementacja może przynosić korzyści. Witamina C (kwas askorbinowy) pełni rolę kofaktora dla wielu enzymów, uczestniczy w syntezie katecholamin i wazopresyny oraz bierze udział w procesie hydroksylacji kolagenu. Witamina E działa jako przeciwutleniacz o dodatkowych właściwościach przeciwangiogennych i przeciwzapalnych.

Witamina D

Witamina D pełni funkcję modulatora reakcji metabolicznych i odpowiedzi immunologicznej. Niski poziom witaminy D w osoczu jest związany z większym ryzykiem występowania dużych zmian jajnikowych u pacjentek z endometriozą. Przeczytaj więcej o roli witaminy D.

Znaczenie mikro- i makroelementów w endometriozie

Makroelementy, takie jak wapń, magnez, sód, potas, chlor, fosfor i siarka, odgrywają kluczową rolę w homeostazie organizmu. Niedobory tych składników mogą prowadzić do nasilenia objawów endometriozy.

Cynk

Cynk jest istotnym pierwiastkiem, biorącym udział w wielu procesach enzymatycznych i metabolicznych. Badania wykazały niższe stężenie cynku we krwi i płynie pęcherzykowym u pacjentek z endometriozą, co może sugerować jego rolę w rozwoju choroby.

Miedź

Miedź bierze udział w reakcjach enzymatycznych i jako metaloestrogen może wpływać na warunki zależne od estrogenu. Podwyższony poziom enzymu oksydazy aminowej 3, zawierającego miedź, został wykryty w zmianach ektopowych u pacjentek z endometriozą.

Żelazo

Endometrioza charakteryzuje się wysokim poziomem żelaza w otoczeniu lokalnym, co może prowadzić do wzrostu stresu oksydacyjnego. Wysokie stężenie żelaza wykryto w zmianach ektopowych, płynie otrzewnowym oraz osoczu pacjentek z endometriozą.

Kwasy tłuszczowe

Kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6 odgrywają rolę w regulacji procesów zapalnych. Badania na modelach zwierzęcych wykazały, że suplementacja kwasów omega-3 może zmniejszać rozmiar zmian endometrialnych oraz redukować poziom cytokin prozapalnych, takich jak IL-6 i TNF-α.

Modyfikacja diety, o składniki o działaniu przeciwzapalnym i antyoksydacyjnym, może mieć istotny wpływ na przebieg endometriozy.

Rozważ suplementację (po konsultacji)

• Zalecenie
  • Jeśli masz niedobory lub zwiększone zapotrzebowanie, porozmawiaj ze Specjalistą o suplementacji witaminą D, kwasem foliowym, jodem, selenem, cynkiem i magnezem.
  • Jakie suplementy rozważyć: Witamina D, kwas foliowy, jod, selen, cynk, magnez, kwasy omega-3, resweratrol, melatonina. Pamiętaj, suplementy traktuj jako dodatek, a nie zamiennik zdrowej diety.

Dieta – wsparcie płodności przy endometriozie

Odpowiednio dobrana dieta przeciwzapalna, bogata w składniki odżywcze, stanowi cenne wsparcie płodności przy endometriozie. Pobierz specjalnie przygotowany Poradnik Co jeść w Endometriozie (29 produktów) + Lista badań. 

Zmiana nawyków żywieniowych to proces, który wymaga czasu i zaangażowania. Warto jednak podjąć ten wysiłek nie tylko ze względu na płodność, ale przede wszystkim dla Twojego ogólnego zdrowia i samopoczucia. W przypadku endometriozy i problemów z płodnością, konsultacja ze Specjalistą jest kluczowa. Wspólnie możemy opracować plan działania, obejmujący wsparcie żywieniowe. Nie czekaj i już teraz skorzystaj z pomocy dietetyków Sports-Med!

• Bibliografia
• Abramiuk M, Mertowska P, Frankowska K, Świechowska-Starek P, Satora M, Polak G,Dymanowska-Dyjak I, Grywalska E. How Can Selected Dietary Ingredients Influence the Development and Progression of Endometriosis? Nutrients. 2024 Jan 2;16(1):154. doi:10.3390/nu16010154. PMID: 38201982; PMCID: PMC10781184.
• Markowska A, Antoszczak M, Markowska J, Huczyński A. The Role of Selected Dietary Factors in the Development and Course of Endometriosis. Nutrients. 2023 Jun 16;15(12):2773. doi: 10.3390/nu15122773. PMID: 37375677; PMCID: PMC10303755.
• Rashidi N, Arefi S, Sadri M, Delbandi AA. Effect of active vitamin D on proliferation, cell cycle and apoptosis in endometriotic stromal cells. Reprod Biomed Online. 2023 Mar;46(3):436-445. doi: 10.1016/j.rbmo.2022.11.009. Epub 2022 Nov 18. PMID: 36588053
• Piecuch M, Garbicz J, Waliczek M, Malinowska-Borowska J, Rozentryt P. I Am the 1 in 10-What Should I Eat? A Research Review of Nutrition in Endometriosis. Nutrients. 2022 Dec 11;14(24):5283. doi: 10.3390/nu14245283. PMID: 36558442; PMCID: PMC9783589.
• Nodler JL, DiVasta AD, Vitonis AF, Karevicius S, Malsch M, Sarda V, Fadayomi A, Harris HR, Missmer SA. Supplementation with vitamin D or ω-3 fatty acids in adolescent girls and young women with endometriosis (SAGE): a double-blind, randomized, placebo-controlled trial. Am J Clin Nutr. 2020 Jul 1;112(1):229-236. doi: 10.1093/ajcn/nqaa096. PMID:32453393; PMCID: PMC7326593.
• Sienko A, Cichosz A, Urban A, Smolarczyk R, Czajkowski K, Sienko J. The effect of two anti-inflammatory dietary components, omega-3 and resveratrol, on endometriosis. Ginekol Pol. 2023 Sep 29. doi: 10.5603/gpl.97573. Epub ahead of print. PMID: 37768015
• Chavarro J.E., Rich-Edwards J.W., Rosner B.A. i in. (2008b), Use of multivitamins, intake of B vitamins, and risk of ovulatory infertility, Fertility and Sterility, 89,668-676.
  
  Chavarro J.E., Toth T.L., Sadio S.M. i in. (2008c), Soy food and isoflavone intake inrelation to semen quality parameters among men from an infertility clinic. Human Reproduction, 23, 2584–2590.
  
  Chavarro J.E., Rich-Edwards J.W., Rosner B.A. i in. (2009a), A prospective study of dietary carbohydrate quantity and quality in relation to risk of ovulatory infertility. European Journal of Clinical Nutrition; 1, 78-86
• Chavarro J.E., Rich-Edwards J.W., Rosner B.A. i in. (2009b), Caffeinated and alcoholic beverage intake in relation to ovulatory disoreder infertility, Epidemiology, 3, 374-381.
  
  Chavarro J. E., Toth T. L., Wright D. L. i in. (2010), Body mass index in relation to semen quality, sperm DNA integrity, and serum reproductive hormone levels among men attending an infertility clinic, Fertility and Sterility, 93, 2222-2231.
  
  Chavarro J.E., Furtado J., Toth T.L. i in. (2011), Trans-fatty acid levels in sperm are associated with sperm concentration among men from an infertility clinic. Fertility and Sterility, 95(5), 1794-7