Jak rozpoznać niedobór magnezu? Symptomy, na które musisz zwrócić uwagę!

Skurcze i drżenie mięśni. Pewnie właśnie z tym kojarzy Ci się niedobór magnezu, prawda? Jest to dobre skojarzenie, ale musisz wiedzieć, że magnez kontroluje pracę ponad 300 różnych enzymów w organizmie, więc skurcze to kropla w morzu konsekwencji, jakie wywołuje jego niedobór.

Prawdopodobnie nie doceniasz roli, jaką magnez odgrywa w Twoim organizmie. Być może masz kilka albo nawet kilkanaście objawów jego niedoboru, a nie masz o tym pojęcia. Z tego artykułu dowiesz się, po co nam magnez, jakie są objawy niedoboru magnezu oraz jak go zdiagnozować, a następnie uzupełnić. Koniecznie przeczytaj do końca!

Szybkie przypomnienie: co ten magnez robi i po co jest nam potrzebny?

Pod względem ilości, magnez jest 4 pierwiastkiem w organizmie. Musi więc zajmować ważne stanowisko w całej biochemicznej maszynerii.

W ciele dorosłego człowieka znajduje się łącznie około 22–26 g jonów magnezu. 60% zapasu magnezu w ciele człowieka znajduje się w kościach, 20% w mięśniach szkieletowych, 19% w innych tkankach miękkich, a jedynie mniej niż 1% w płynie pozakomórkowym. Prawidłowe stężenie magnezu w osoczu obejmuje wąski magnez, a organizm dysponuje mechanizmami redystrybucji, by poziom magnezu w osoczu był odpowiedni, nawet gdy dostarczamy magnezu zbyt mało. Jest wtedy przesuwany m.in. z kości, czyli najobfitszego magazynu.

Magnez jest niezbędny między innymi do syntezy kwasów nukleinowych i białek, regulacji metabolizmu i określonych działań w różnych narządach i układach, takich jak układ nerwowo-mięśniowy i sercowo-naczyniowy. Jak już sobie wspomnieliśmy na wstępie, ponad 300 różnych enzymów jest zależnych od magnezu.

To wszystko oznacza, że jeśli magnezu zabranie, to odczuje go praktycznie całe ciało. Objawów jest tak dużo i w sumie są tak niespecyficzne, że bez wiedzy, na co zwracać uwagę, możesz się w ogóle nie domyślić, że to właśnie o magnez chodzi. Dlatego koniecznie przeanalizuj kolejny punkt.

Objawy i konsekwencje niedoboru magnezu

W swojej obszernej i cenionej w środowisku naukowym publikacji prof. R. Swaminathan podzielił objawy niedoboru magnezu na kilka kategorii. Poniżej zaproponowana przez niego klasyfikacja.

Objawy niedoboru magnezu:

• zaburzenia elektrolitowe
  • hipokaliemia
  • hipokalcemia
• układ nerwowo-mięśniowy i ośrodkowy układ nerwowy
  • skurcze nadgarstka
  • drgawki
  • skurcze mięśni
  • osłabienie mięśni, drżenie
  • zawroty głowy
  • oczopląs
  • depresja, psychoza
  • ruchy atetoidalne (charakterystyczne mimowolne ruchy kończyn)
• układ sercowo-naczyniowy
  • tachykardia przedsionkowa, migotanie przedsionków
  • nadkomorowe zaburzenia rytmu
  • arytmie komorowe
  • torsade de pointes (odmiana częstoskurczu komorowego)
  • wrażliwość na digoksynę (lek przy niewydolności serca i migotaniu przedsionków)
• powikłania niedoboru magnezu
  • zaburzona homeostaza glukozy
  • miażdżyca
  • nadciśnienie
  • zawał mięśnia sercowego
  • osteoporoza
• inne
  • migrena
  • astma
  • zespół chronicznego zmęczenia
  • upośledzone wyniki sportowe

Lista robi wrażenie, prawda?

Czy są objawy, na które trzeba mocniej zwracać uwagę?

Nie wszystkie objawy pojawiają się jednocześnie. Niektóre objawy zależą od stopnia niedoboru magnezu, a niektóre też od czynników towarzyszących. To sprawia, że faktycznie np. na początkowym etapie, czyli przy lekkim niedoborze będą obecne tylko najbardziej charakterystyczne objawy.

Najszybciej pojawiające się objawy niedoboru magnezu to te obejmujące zaburzenia nerwowo-mięśniowe i neuropsychiatryczne. Są to m.in. drżenia mięśni, nadpobudliwość, nadmierne uczucie zmęczenia, drażliwość, niepokój, mniejsza odporność na stres.

Niedobór magnezu zaburza przekaźnictwo niektórych neuroprzekaźników, np. zwiększa napływ wapnia przez receptory glutaminianu do neuronów, a przez to mózg jest bardziej pobudliwy. Nie bez powodu zaraz za walką ze skurczami, chęć pozbycia się drażliwości i zmęczenia jest jednym z najczęstszych powodów włączania suplementów z magnezem do swojego planu.

Pamiętaj o relacji magnezu z pozostałymi elektrolitami

Magnez jest jednym z elektrolitów. A elektrolity mają to do siebie, że wspólnie tworzą cały system, do którego potrzeba solidarnej pracy. Gdy zabraknie jednego, to będziesz zmagać się nie tylko z niedoborem tego konkretnego pierwiastka, ale i z zaburzeniami całej gospodarki elektrolitowej.

Relacja magnezu z potasem

Homeostaza magnezu i potasu są ze sobą w bardzo bliskiej relacji. Jeśli masz niedobór obu pierwiastków, to nawet nie licz na skorygowanie niedoboru potasu, dopóki nie uzupełnisz niedoboru magnezu. Brak magnezu w tym przypadku będzie pełnił funkcję hamulca.

Niedobór potasu towarzyszący niedoborowi magnezu wzmacnia objawy dotykające serca, ale za to może opóźniać wystąpienie tężyczki. Tak więc współistnienie niedoborów dwóch elektrolitów może zmieniać ogólny profil objawów.

Relacja magnezu z wapniem

Nawet łagodne niedobory magnezu mogą powodować znaczne zmniejszenie stężenia wapnia w surowicy. Hipokalcemii spowodowanej niedoborem magnezu nie można skorygować poprzez leczenie wapniem, witaminą D lub obydwoma. Za to sama terapia magnezem przywróci normalne stężenie wapnia w surowicy.

Widzisz zatem, że spojrzenie tylko na status wapnia i próba skorygowania go z pomocą najłatwiejszego skojarzenia, czyli suplementacji wapniem, skończy się porażką. W przypadku elektrolitów szczególnie ważne jest spojrzenie holistyczne na całą ich gospodarkę.

Co powoduje niedobór magnezu?

Do niedoboru magnezu predysponują m.in.:

• niedoborowa dieta
• przewlekły stres
• niedożywienie
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe, problemy ze wchłanianiem
• długotrwała biegunka
• alkoholizm i stosowanie innych używek
• zaburzenia pracy nerek
• niektóre leki (niektóre antybiotyki, immunosupresanty, diuretyki, agonisty receptorów beta-adrenergicznych, leki cytotoksyczne)
• hiperkalcemia
• hiperaldosteronizm
• nadczynność tarczycy
• cukrzyca

Jest więc wiele czynników, zarówno krótko-, jak i długoterminowych, które zwiększają ryzyko wystąpienia objawów niedoboru magnezu.

Diagnostyka niedoboru magnezu – nie jest taka oczywista

Zwykłe badanie magnezu z krwi zazwyczaj nie jest miarodajne i niewiele nam mówi o ogólnym nasyceniu organizmu magnezem. U większości osób najlepiej jest się oprzeć o analizę objawów, ilości magnezu w aktualnej diecie i reakcji na wprowadzenie suplementu z magnezem.

A dlaczego całkowite stężenie magnezu w surowicy (czyli zwykłe badanie z krwi) nie jest najlepszą metodą oceny zawartości magnezu? Korelacja pomiędzy całkowitym poziomem magnezu w surowicy i całkowitym poziomem magnezu w organizmie jest słaba. Tutaj warto cofnąć się do jednego z wcześniejszych akapitów, gdzie jest wzmianka o mechanizmach samoregulujących i przesuwaniu wapnia z kości do krwiobiegu, gdy jest potrzeba.

Za to test tolerancji magnezu wydaje się dokładnym sposobem oceny poziomu magnezu. W tym teście określa się procent magnezu zatrzymanego po pozajelitowym podaniu magnezu pacjentowi. Procent zatrzymywanego magnezu wzrasta w przypadku niedoboru magnezu i jest odwrotnie skorelowany ze stężeniem magnezu w kościach. Test ten jest bardzo czułą metodą wykrywania niedoboru magnezu, pod warunkiem braku problemów z nerkami.

Magnez w diecie, czyli co warto jeść, by nie mieć niedoboru magnezu

Magnezu jest dużo w zielonych warzywach liściastych (bogatych w chlorofil zawierający magnez), pełnoziarnistych produktach zbożowych, orzechach i roślinach strączkowych. Kakao, inne warzywa, owoce, mięsa i ryby mają wartości pośrednie, natomiast produkty mleczne są ubogie w magnez.

Niedocenianym, a ważnym źródłem magnezu jest woda pitna. Szczególnie „woda twarda”, która zawiera do 30 mg/l magnezu.

Utratę magnezu może powodować rafinacja lub przetwarzanie żywności i to nawet o prawie 85%. Co więcej, gotowanie, zwłaszcza żywności bogatej w magnez, powoduje znaczne jego uszczuplenie.

Źródła:

Swaminathan R. Magnesium metabolism and its disorders. Clin Biochem Rev. 2003;24(2):47-66.