Problemy z jelitami bywają wstydliwe, ale też często lekceważone. Przez to wiele osób zgłasza się do lekarza lub dietetyka dopiero z mocno zaawansowanymi objawami. Częstą diagnozą przy uporczywych dolegliwościach jelitowych jest SIBO, czyli nadmiar bakterii w tych częściach jelit, w których ich nie powinno być.

Czym jest SIBO?

SIBO oznacza zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego. Jest to nadmierna kolonizacja jelita cienkiego przez bakterie, które zwykle kolonizują jelito grube. Zespół ten prowadzi do zaburzeń trawienia oraz wchłaniania, zwłaszcza tłuszczów oraz witaminy B12. SIBO definiuje się ilościowo jako liczbę niepatogennych bakterii w proksymalnej części jelita cienkiego w ilości równej lub większej niż 10⁵ CFU/1 ml treści pokarmowej. W przypadku SIBO dochodzi do kontaminacji bakteriami pochodzącymi z okrężnicy i jamy ustnej, tj. Escherichia Coli, Streptococcus, Klebsiella, Micrococcus, Staphylococcus.

Objawy SIBO

Objawy, które również mogą świadczyć o SIBO to:

• zmienność rytmu wypróżnień (biegunki, zaparcia)
• ubytek masy ciała,
• ból brzucha
• niedożywienie
• oddawania dużej ilości gazów, wzdęcia brzucha
• obrzęki (w wyniku hipoalbuminemii)
• rumień guzowaty
• wysypki skórne
• zapalenia nerek
• zapalenie wątroby
• stłuszczenie wątroby.

Jakie są przyczyny SIBO?

Niestety, może być ich wiele. Do prawdopodobnych przyczyn SIBO zalicza się:

• zaburzenia immunologiczne (np. niedobór sIgA, AIDS, pospolity zmienny niedobór odporności)
• zaburzenia wydzielania kwasu solnego (np. wskutek leczenia inhibitorami pompy protonowej)
• przebytą gastrojejunostomię i wagotomię,
• pyloroplastykę,
• cukrzycową neuropatię autonomiczną,
• uchyłek „ślepa pętla”
• zwężenie jelita
• zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego
• zaburzenia wydzielania enzymów trzustkowych

Warto również nadmienić, iż SIBO występuje częściej w przypadku:

• marskości wątroby
• niealkoholowej stłuszczeniowej choroby zapalnej wątroby
• zespołu jelita nadwrażliwego (IBS)
• celiakii
• zespołu krótkiego jelita
• choroby Leśniowskiego-Crohna

Jakie są następstwa SIBO?

• biegunka tłuszczowa
• zaburzone wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K)
• niedokrwistość megaloblastyczna (niedobór witaminy B12)
• uszkodzenie enterocytów kosmków jelitowych
• zaburzenie wchłaniania dwucukrów
• zwiększone wchłanianie antygenów bakterii do krwioobiegu

Dodatkowe objawy, które mogą się pojawić, wynikają z niedoboru witamin tj.:

• Osteomalacja i osteoporoza, zaburzenia troficzne naskórka, tężyczka, kurza ślepota. Są to objawy wynikające z niedoboru witaminy A oraz witaminy D.
• Na skutek niedoboru witaminy B12 może dojść do ataksji oraz neuropatii obwodowej.

Diagnostyka SIBO — jakie można wykonać badania?

Bezpiecznym oraz nieinwazyjnym narzędziem do diagnostyki zespołu przerostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) jest wodorowy test oddechowy (WTO). Bezwzględnymi przeciwwskazaniami do wykonania badania jest podejrzenie dziedzicznej nietolerancji fruktozy oraz hipoglikemii poposiłkowej. Do względnych przeciwwskazań zalicza się przebytą antybiotykoterapię oraz kolonoskopię w okresie ostatnich 4 tygodni.

Diagnostyka SIBO jest wskazaniem do zastosowania wodorowego testu oddechowego z laktulozą (syntetyczny dwucukier — fruktoza+galaktoza) lub glukozą. Laktuloza pozwala dodatkowo ocenić czas pasażu jelitowego.

Jak przygotować się do badania?

Przed przystąpieniem do badania należy się do niego właściwie przygotować, czyli:

• zachować post przez co najmniej 14 h. W tym czasie dozwolone jest picie tylko wody niegazowanej;
• unikać produktów z dużą zawartością błonnika, produktów wzdymających (suche nasiona roślin strączkowych, kapusta, warzywa marynowane, czosnek, cebula), soków, produktów mlecznych z laktozą oraz produktów zawierających węglowodany złożone w dzień poprzedzający badanie;
• ostatni posiłek w dniu poprzedzającym badania powinien zawierać bardzo małą ilość błonnika pokarmowego;
• zrezygnować z palenia papierosów oraz żucia gumy w czasie 12 h przed badaniem;
• zadbać o higienę jamy ustnej, włącznie z użyciem płynu antyseptycznego do płukania. Jeśli korzystasz z protez dentystycznych, w dniu badania nie możesz używać kleju do protez;
• do badania przystąp na czczo. Zaleca się, aby rano w dniu badania wypić szklankę wody niegazowanej, która wspomoże perystaltykę jelit.

Jak leczyć SIBO?

Elementarnym działaniem w przypadku SIBO jest stosowanie antybiotykoterapii. W przypadku SIBO najczęściej stosowanym antybiotykiem jest rifaksymina. Po zakończeniu antybiotykoterapii należy rozpocząć stosowanie właściwie dobranych probiotyków oraz prebiotyków, aby odbudować zniszczoną mikroflorę jelita grubego.

Warto również wspomóc pracę wędrującego kompleksu mioelektrycznego (MMC) prokinetykami. MMC odpowiada za oczyszczanie z resztek pokarmowych jelita cienkiego. Jeden cykl pracy trwa 2-4 h. MMC rozpoczyna swoją pracę ok. 30 minut po zakończeniu posiłku, a rozpoczęcie spożywania posiłku przerywa jego pracę.

Bardzo ważnym działaniem, które można podjąć w czasie leczenia, jest ograniczenie stresu do minimum. Ma to bardzo duże znaczenie w powodzeniu terapii.

Kolejnym krokiem jest włączenie odpowiedniej diety, opartej o protokół Dr Siebecker lub zastosowanie diety LOW FODMAP. Należy to jednak zrobić dopiero w końcowej fazie antybiotykoterapii lub najlepiej po jej zakończeniu.

Jednak, aby w pełni wyleczyć się z choroby najważniejszym działaniem poza zastosowaniem antybiotykoterapii, jest dokładnego poznanie przyczyny SIBO i podjęcie właściwego leczenia.

Jaką dietę stosować w SIBO?

Protokół Dr Siebecker został oparty na dietach SCD oraz LOW FODMAP i osobistych doświadczeniach Dr Siebecker w pracy z pacjentami z SIBO. Zaleca się, aby dietę rozpocząć od etapu INTRO diety SCD lub GAPS, a następnie rozszerzać ją o produkty mało oraz średnio fermentujące. Nowe pokarmy należy do diety wprowadzać stopniowo, uważnie obserwując swój organizm. Szczegółowy wykaz produktów, które dozwolone są w tej diecie, został przedstawiony w formie tabeli dostępnej pod tym linkiem:

http://www.siboinfo.com/uploads/5/4/8/4/5484269/sibo_specific_diet_food_guide_sept_2014.pdf

Etap INTRO powinien trwać od 2 do 5 dni. Produkty dozwolone w tej fazie to rosół, mięso, ryby, jajka żelatyna, sok z winogron 100%, marchew, seler, woda.

Bardzo istotne jest, aby w początkowym etapie stosowania diety produkty obierać, gotować, miksować oraz pozbawiać ziaren. Dopiero po okresie 1-3 miesięcy można wprowadzać stopniowo produkty takie jak: korzeń selera, nasiona, warzywa krzyżowe, orzechy, mąki orzechowe, masła orzechowe i mleka, fasolę, brukiew, kawę, alkohol, surowe warzywa i owoce. Jeśli nie masz pewności, czy tolerujesz produkty mleczne, najlepiej zrezygnuj z ich spożywania przez kilka pierwszych tygodni stosowanie diety.

Protokół Dr Siebecker oparty jest o dietę SCD, z której wykluczone zostały produkty zawierające węglowodany ze zbóż, pseudozbóż oraz traw. W związku z tym w tabelach nie znajdziemy tego typu produktów.

Dieta low FODMAP

W przypadku SIBO zastosować można również dietę LOW FODMAP. Jest to dieta w sposób znaczący ograniczająca spożycie produktów będących źródłem fermentujących oligosacharydów, disacharydów, monosacharydów i polioli. Bardzo ważny jest fakt, iż ta dieta nie zaleca całkowitego wykluczenia tych produktów, a eliminację produktów o dużej zawartości FODMAP i zastępowanie ich produktami o małej zawartości FODMAP. W każdym przypadku dieta powinna zostać indywidualnie dobrana do pacjenta, na podstawie przeprowadzonych testów oddechowych, które oceniają tolerancję poszczególnych FODMAP.

Produkty o dużej zawartości FODMAP, które należy wykluczyć

Z wysoką zawartością fruktozy: jabłka, mango, wiśnie, arbuzy, gruszki, soki owocowe, owoce w syropie, suszone owoce, karczochy, szparagi, groch, miód, wysokofruktozowy syrop kukurydziany.

Zawierające laktozę:  jogurty, mleko, produkty mleczne (ricotta, lody, serki kremowe, sosy mleczne).

Frukto- i Galaktooligosacharydy: żyto, pszenica, jęczmień, brzoskwinie, arbuzy, karczochy, fasola, soczewica, czosnek, cebula, inulina, suplementy diety.

Sorbitol: jabłka, gruszki, morele, porzeczki, śliwki, nektarynki, soki owocowe.

Mannitol: arbuz, kalafior, grzyby, groszek zielony.

Wykluczeniu podlegają również słodziki z końcówką „-ol” w nazwie (sorbitol, ksylitol, maltitol, erytrytol) oraz stewia. Jeżeli zachodzi konieczność dosłodzenia posiłku, można w tym celu użyć tylko i wyłącznie glukozy.

Podsumowanie

SIBO, czyli zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego jest poważną jednostką chorobową. Dlatego, jeśli objawy wymienione powyżej męczą Cię od dłuższego czasu, koniecznie podejdź do sprawy odpowiedzialnie i skontaktuj się ze swoim lekarzem, aby dokonać pełnej diagnostyki. Pamiętaj również, że zastosowanie odpowiedniej diety jest kwestią bardzo indywidualną, którą ustala się na podstawie wyników przeprowadzonych testów, badań oraz dzienniczka żywieniowego pacjenta.

Jeśli nie radzisz sobie w gąszczu informacji, a chcesz dobrać optymalny plan działania w walce z SIBO, skorzystaj z pomocy dietetyka klinicznego.