Wszechobecny plastik zanieczyszcza nie tylko oceany, ale też nasze organizmy. Coraz więcej mówi się o szkodliwym wpływie mikroplastiku na zdrowie człowieka, szczególnie dla hormonów. Jakie w rzeczywistości zagrożenia idą za mikroplastikiem? I skąd się od w ogóle bierze? Przeczytaj artykuł do końca, by rozwiać wszelkie wątpliwości.
Zacznijmy od tego, czym jest mikroplastik?
Mikroplastik to drobne cząstki stałe lub matryce polimerów, które nie są rozpuszczalne w wodzie i mają wielkość w przedziale od 1 μm do 5 mm. Cząsteczki jeszcze mniejsze niż 1 μm nazywamy nanoplastikiem. Kształt takich cząsteczek jest zmienny, może być regularny lub nie. Skład takich cząsteczek może być bardzo bogaty. W zależności od tego, do czego dany plastik był używany, poza polimerami może zawierać różne dodatki, takie jak:
- wypełniacze,
- plastyfikatory,
- przeciwutleniacze,
- stabilizatory UV,
- smary,
- barwniki,
- środki zmniejszające palność.
Skąd bierze się mikroplastik w jedzeniu?
Żywność obecnie ma dużo styczności z plastikowymi materiałami. Chodzi o opakowania detaliczne w sklepie, wszelkie pojemniki na jedzenie, woreczki śniadaniowe, jednorazowe sztućce. Nawet krojenie produktów spożywczych na plastikowej desce może być źródłem mikroplastiku, ponieważ nożem mechanicznie „drażnimy” plastik, który może go delikatnie kruszyć.
Najwięcej plastiku do jedzenia uwalnia się jednak podczas podgrzewania. Jeśli korzystasz z mikrofalówki, to wkładanie do niej jedzenia w plastiku jest tragicznym wyborem. Najlepiej wtedy skorzystać z naczyń ceramicznych lub szkła. Spośród różnych scenariuszy przechowywania i obróbki jedzenia (chłodzenie, trzymanie w temperaturze pokojowej itp.) to ogrzewanie mikrofalowe powoduje największe uwalnianie mikroplastików i nanoplastików do żywności. Niektóre pojemniki mogą uwolnić aż 4,22 miliona cząsteczek mikroplastiku i 2,11 miliarda cząstek nanoplastiku z zaledwie jednego centymetra kwadratowego plastikowej powierzchni w ciągu 3 minut ogrzewania mikrofalowego.
Jeśli mowa o podgrzewaniu, to warto wspomnieć o gotowaniu ryżu i kaszy w plastikowych saszetkach. To bardzo niebezpieczna praktyka! Najlepiej wybierać ryż w większych opakowaniach, a jeśli już są do dyspozycji tylko saszetki, to je rozciąć i gotować samą zawartość.
Kolejnym problemem jest korzystanie z jedzenia na wynos i opakowań jednorazowych. W kontakcie z jednorazowymi pojemnikami plastikowymi żywność na wynos może zostać zanieczyszczona mikroplastikiem. W badaniu sprawdzono 146 próbek żywności na wynos, w tym próbek żywności stałej i próbek napojów (bubble tea i kawy). Średnia zawartość mikroplastiku w jedzeniu na wynos wyniosła 639 cząsteczek na kilogram, przy czym najwyższa zawartość znajdowała się w ryżu, a najmniejsza w kawie. Osoby zamawiające jedzenie na wynos 1-2 razy w tygodniu mogą spożyć około 170-638 cząsteczek mikroplastiku. To dużo!
Jak mikroplastik wpływa na zdrowie? Czy faktycznie jest taki zły?
Udowodniono, że bisfenol A (BPA), ftalany, a także niektóre bromowane środki zmniejszające palność plastiku stosowane w produkcji artykułów gospodarstwa domowego i opakowań do żywności to substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego, które w przypadku spożycia lub wdychania mogą szkodzić zdrowiu człowieka.
Badania nad substancjami chemicznymi zawartymi w plastiku, które zaburzają układ hormonalny, pokazują ich związek z różnymi chorobami i stanami, takimi jak:
- nowotwory hormonalne (piersi, prostaty, jąder),
- problemy z rozrodczością (wady rozwojowe narządów płciowych, niepłodność),
- zaburzenia metaboliczne (cukrzyca, otyłość),
- schorzenia neurorozwojowe (zaburzenia uczenia się, zaburzenia ze spektrum autyzmu),
- astma.
Szkodliwość dla zdrowia człowieka może zależeć nie tylko od ilości cząsteczek plastiku, ale i ich parametrów morfologicznych. Ilość, wielkość i kształt cząsteczek plastiku uwalnianych do żywności jest zależna m.in., od materiału, kształtu i powierzchni (chropowata czy gładka) pojemnika. Najbardziej toksyczne są najmniejsze nanocząsteczki. Cząstki o nieregularnym kształcie pozostają w ciele dłużej niż cząstki o kształcie jednolitym.
Gdy cząsteczki mikroplastiku mają średnicę mniejszą niż 20 µm, to są w stanie przedostać się do niektórych narządów. Te o wielkości około 10 µm mają już możliwość przedostania się do wszystkich narządów, ale też migrowania przez błony komórkowe, pokonania bariery krew-mózg i przedostania się do łożyska.
Mikroplastik w kosmetykach i ubraniach
Małe cząstki plastiku mogą wnikać do ustroju przez skórę. Gdy w kosmetykach znajdują się cząsteczki mikro- i nanoplastiku, to stanowi to ryzyko dla zdrowia. Warto wybierać takie kosmetyki, które mają gwarancję braku mikroplastiku. Podobnie jak w przypadku żywności, szklane opakowania są dużą zaletą.
Kolejnym źródłem mikroplastiku migrującego przez skórę są syntetyczne, poliestrowe ubrania. By tego uniknąć, warto zawsze na zakupach zwrócić uwagę nie tylko na estetykę kupowanej rzeczy, ale też na jej metkę i skład. Wybierajmy naturalne tkaniny, które nie będą nas zasilały cząsteczkami plastiku.
Cząsteczki plastiku możesz nawet wdychać z powietrzem
To nie pomyłka! Plastikowe drobiny mogą trafiać do naszych dróg oddechowych. Wdychane cząsteczki plastiku mogą pochodzić z kurzu domowego, deszczu, syntetycznych ubrań oraz być przenoszone przez wiatr w wyniku erozji gruntów rolnych, produktów oczyszczania ścieków, emisji przemysłowych, pyłów drogowych.
Błona pęcherzyków płucnych jest na tyle cienka, że bez problemu przepuszcza cząsteczki nanoplastiku. To może prowadzić do niewydolności oddechowej, cytotoksyczności, stanów zapalnych oraz chorób autoimmunologicznych.
Podsumowanie
Plastik w żywności i naszym otoczeniu to poważne zagrożenie dla człowieka i jego układu hormonalnego. Warto minimalizować jego użycie nie tylko ze względów ekologicznych, ale też zdrowotnych. Zamiast plastiku wybierajmy bardziej przyjazne dla zdrowia materiały, takie jak szkło w przypadku pojemników na żywność, czy bawełna w przypadku ubrań.
Źródła:
Campanale C, Massarelli C, Savino I, Locaputo V, Uricchio VF. A Detailed Review Study on Potential Effects of Microplastics and Additives of Concern on Human Health. Int J Environ Res Public Health. 2020;17(4):1212. Published 2020 Feb 13. doi:10.3390/ijerph17041212
Hussain KA, Romanova S, Okur I, et al. Assessing the Release of Microplastics and Nanoplastics from Plastic Containers and Reusable Food Pouches: Implications for Human Health. Environ Sci Technol. 2023;57(26):9782-9792. doi:10.1021/acs.est.3c01942
Bai CL, Liu LY, Guo JL, Zeng LX, Guo Y. Microplastics in take-out food: Are we over taking it?. Environ Res. 2022;215(Pt 3):114390. doi:10.1016/j.envres.2022.114390
Fadare OO, Wan B, Guo LH, Zhao L. Microplastics from consumer plastic food containers: Are we consuming it?. Chemosphere. 2020;253:126787. doi:10.1016/j.chemosphere.2020.126787
