Kiedyś ADHD było zaburzeniem przypisywanym wyłącznie dzieciom. Te dzieci zaczęły jednak dorastać, a objawy nie zniknęły. Obecnie coraz częściej diagnozowane jest ADHD u dorosłych, u których w dzieciństwie tego nie rozpoznano. Gdy już zaczęliśmy zauważać, że to zaburzenie dotyczy nie tylko dzieci, zaczęła się ujawniać olbrzymia skala problemu. W 2020 roku częstość występowania objawowego ADHD u dorosłych na całym świecie oceniono na 6,76%, co przekłada się na aż 366,33 milionów osób! Trafiłeś tutaj, więc może i Ciebie ten problem dotyczy?
W tym artykule omówimy sobie objawy ADHD u dorosłych, różnice w stosunku do ADHD u dzieci, metody diagnostyczne, oraz potencjalne podłoża tego problemu i sposoby, jak sobie z nim radzić. Miłej lektury!
Objawy ADHD u dorosłych
Specjaliści sugerują taki profil objawów ADHD u dorosłych:
- nieostrożność i brak dbałości o szczegóły
- ciągłe rozpoczynanie nowych zadań przed dokończeniem poprzednich
- słabe umiejętności organizacyjne
- niemożność skupienia się lub ustalenia priorytetów
- ciągłe gubienie się lub gubienie rzeczy
- zapominanie
- niepokój i drażliwość
- trudności z utrzymaniem ciszy i mówieniem poza kolejnością
- wyrzucanie z siebie odpowiedzi i często przerywanie innym
- wahania nastroju i gwałtowny temperament
- nieumiejętność radzenia sobie ze stresem
- skrajna niecierpliwość
- podejmowanie ryzyka podczas wykonywania czynności, często bez względu na bezpieczeństwo osobiste lub bezpieczeństwo innych osób – na przykład niebezpieczna jazda samochodem.
Osoby z ADHD potrzebują silniejszych bodźców do osiągnięcia konkretnych odczuć lub zachowań niż osoby bez ADHD. Wykazują także brak zdolności do opóźniania gratyfikacji (mała cierpliwość), przez co preferują małe, ale natychmiastowe nagrody zamiast większych nagród, które miałyby pojawić się później.
Zastanawiasz się może, czym grozi ADHD? To zaburzenie znacząco upośledza wiele aspektów życia. Prowadzi do słabych wyników w nauce, bezrobocia, nieudanych małżeństw, przestępczości itp. Ponadto ADHD często współwystępuje z innymi problemami, w tym z zaburzeniami afektywnymi, buntowniczymi i antyspołecznymi zaburzeniami osobowości, samookaleczeniami, nadużywaniem substancji psychoaktywnych (uzależnienia). To wszystko stanowi znaczne obciążenie nie tylko dla pacjentów, ale i ich rodzin oraz społeczeństwa.
Czym różni się ADHD u dorosłych i u dzieci?
Objawy ADHD u dorosłych są znacznie bardziej subtelne niż objawy u dzieci. Są też trudniejsze do zdefiniowania. Wielu dorosłych z objawami ADHD nie bierze nawet pod uwagę diagnostyki, ponieważ wiąże te objawy z nadmiarem stresu, trudami dorosłego życia, czy też godzą się z nimi jako częścią swojej osobowości.
Dominujące cechy ADHD u dorosłych różnią się od ADHD u dzieci, przy czym dorośli wykazują słabsze objawy nadpobudliwości lub impulsywności, a silniejsze objawy związane zaburzeniami uwagi.
Diagnozowanie ADHD u dorosłych
Jest to kilkuetapowy proces.
Diagnostyka ADHD u dorosłych rozpoczyna się konsultacją z psychologiem-diagnostą. Przeprowadzany jest wywiad i ewentualne testy na podstawie odpowiednich kwestionariuszy. Na drugim etapie wykonywane są testy psychometryczne. Następnie po zebraniu całego zestawu danych odbywa się konsultacja z psychiatrą, by postawić oficjalną diagnozę kliniczną lub ją odrzucić.
Przyczyny mogą być różne, zależne od genów lub… rozjechanej dopaminy
Geneza ADHD nadal jest owiana mgiełką tajemnicy. Jest co prawda dużo poszlak, jednak temat nie został przez naukowców wyczerpany i jeszcze wiele możemy się dowiedzieć.
Źródłem tego zaburzenia może być np. nieprawidłowy przebieg ciąży. Czynniki mogące uczestniczyć w rozwoju ADHD obejmują m.in.:
- przedwczesne narodziny (przed 37. tygodniem ciąży),
- niską masę urodzeniową,
- palenie tytoniu, spożywanie alkoholu lub narkotyków w czasie ciąży.
Genetyka
Badania z zakresu genetyki klasycznej potwierdzają silny udział genetyczny w ADHD, przy czym szacunkowa odziedziczalność u dzieci wynosi średnio 75%. Podłoże jest zazwyczaj wielogenowe, nie zależy od pojedynczego polimorfizmu genetycznego. Badacze wskazali przynajmniej 20 genów, których polimorfizmy mogą predysponować do pojawienia się ADHD, a wiele z nich związanych jest z gospodarką dopaminową.
W przypadku tych genów potwierdzono powiązanie z ADHD:
- DRD2
- DAT1
- DRD4
- SNAP25
- DRD5
- 5HTT
- HTR1B
- DBH
- IL2
- IL6
- TNF-α
- BDNF
- TPH2
- ARRB2
- SYP
- DAT1
- ADRB2
- HES1
- MAOA
- PNMT
Według naukowców rutynowe przeprowadzanie badań genetycznych pod kątem znanych polimorfizmów wpływających na układ dopaminergiczny (zwłaszcza we wczesnym wieku), może zmniejszyć liczbę błędnych diagnoz ADHD. Mogłoby się to przyczynić również do zmniejszenia problemu nadużywania różnych substancji w społeczeństwie, ponieważ istnieje powiązanie pomiędzy ADHD a tendencją do uzależnień.
Problemy z dopaminą
ADHD jest zazwyczaj charakteryzowane jako zaburzenie polegające na braku uwagi i nadpobudliwości/impulsywności, ale pojawia się coraz więcej dowodów na współwystępujące deficyty motywacji. Jak pewnie wiesz, motywacja jest generowana przez dopaminę.
Szlak dopaminowy, który biegnie z brzusznego obszaru nakrywkowego (VTA) w śródmózgowiu do jądra półleżącego (NAcc) w prążkowiu brzusznym, jest krytycznie zaangażowany w nagradzanie i motywację. Przypuszcza się, że problemy w jego obszarze leżą u podstaw deficytów nagrody i motywacji obserwowanych w ADHD.
Używając PET (pozytonowa emisyjna tomografia komputerowa), wykazano osłabioną funkcję układu nagrody w mózgach dorosłych z ADHD, co może leżeć u podstaw deficytów motywacji w tym zaburzeniu. Wykazano też niższą niż normalnie dostępność receptorów dopaminy D2/D3 i transporterów dopaminy w śródmózgowiu i w NAcc u osób z ADHD dotychczas niestosujących leków w porównaniu z osobami z grupy kontrolnej bez ADHD.
Jak sobie poradzić z ADHD?
Standardowe leczenie ADHD obejmuje silną i inwazyjną farmakoterapię. Najpopularniejsze leki to Medikinet (metylofenidat) i Adderall (mix soli amfetaminy!). Są to bardzo silne stymulanty. Fakt stosowania silnych stymulantów u osób z ADHD może zaskakiwać, jednak ze względu na wspomniane wcześniej potencjalne zaburzenia dopaminowe, u takich osób efekty są inne, niż u osób zdrowych. Efekty faktycznie są dobre, objawy przestają być tak uciążliwe, jednak nie przychodzi to bezkosztowo. Długotrwałe stosowanie tak silnych stymulantów może mieć różne konsekwencje.
Jakie są inne opcje? W leczeniu ADHD niekiedy poleca się terapię poznawczo-behawioralną (CBT) lub praktykę neurofeedback. Są to metody niefarmakologiczne i nieinwazyjne, więc niemalże każdy może ich spróbować.
A może coś z suplementacji?
Z literatury fachowej wiemy, że znaczenie ma odpowiednia dostępność kwasu DHA. Trzeba zatem dbać o podaż kwasów Omega-3. A więc tłuste rybki, a jeśli nie lubisz, to suplementy z olejem rybim albo ekstraktem alg. DHA jest jak balsam dla mózgu, nie tylko w ADHD.
Rolę DHA w ADHD można wyjaśnić ich wpływem na układ odpornościowy poprzez tworzenie immunosupresyjnych prostaglandyn. Inna hipoteza opiera się na dowodach, że niedobór PUFA u gryzoni powoduje zmiany w zachowaniu, takie jak zwiększona aktywność motoryczna i zmniejszona zdolność uczenia się na podstawie rozregulowanej neurotransmisji monoamin.
Na dorosłych z ADHD sprawdzano też suplement magnezu w specyficznej formie: treonian magnezu. Ta forma znana jest z neurologicznych właściwości, ponieważ jest bardzo sprawnie transportowana do mózgu. Badanie pokazało korzyści, po 12 tygodniach suplementacji treonianu magnezu zauważono poprawę symptomów ADHD o średnio 25% u 47% uczestników. Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że badanie to było sponsorowane przez producenta treonianu magnezu i nie było najlepiej zaprojektowane.
Niestety, ale dorośli tutaj są na nieco gorszej pozycji. Większość badań sprawdzających wpływ suplementów na objawy ADHD przeprowadzana była na dzieciach. W takich badaniach pewne korzyści zauważano przy suplementacji tych składników:
- ekstrakty ginkgo biloba
- ekstrakty szafranu
- ekstrakty koreańskiego czerwonego żeń-szenia
- fosfatydylocholina
- acetylo l-karnityna
Choć nie ma bezpośrednich dowodów na wpływ na objawy ADHD u dorosłych, to samodzielnie łącząc kropki, można dojść do wniosku, że pomocna będzie suplementacja ukierunkowana na wsparcie układu dopaminy. Przykłady?
- L-tyrozyna
- monofosforan urydyny
- Rhodiola rosea
Warto też dostosowywać styl życia do swoich predyspozycji. Wieloma zdrowymi nawykami można wpływać na gospodarkę dopaminową, co w ADHD jest bardzo przydatne. Najważniejsze elementy, to unikanie nadmiernych bodźców, ograniczanie social media i używek, dbałość o sen i relaksację (medytacja, ćwiczenia oddechowe, joga), umiarkowana i regularna aktywność fizyczna oraz trzymanie się stałych rutyn porannych i wieczornych.
Jeśli potrzebujesz pomocy w skonfigurowaniu żywienia i suplementacji pod ADHD, nie czekaj i skorzystaj z pomocy dietetyka Sports-Med.
Źródła
https://www.nhs.uk/conditions/attention-deficit-hyperactivity-disorder-adhd/
Song P, Zha M, Yang Q, Zhang Y, Li X, Rudan I. The prevalence of adult attention-deficit hyperactivity disorder: A global systematic review and meta-analysis. J Glob Health. 2021;11:04009. Published 2021 Feb 11. doi:10.7189/jogh.11.04009
Volkow ND, Wang GJ, Newcorn JH, et al. Motivation deficit in ADHD is associated with dysfunction of the dopamine reward pathway. Mol Psychiatry. 2011;16(11):1147-1154. doi:10.1038/mp.2010.97
Gold MS, Blum K, Oscar-Berman M, Braverman ER. Low dopamine function in attention deficit/hyperactivity disorder: should genotyping signify early diagnosis in children?. Postgrad Med. 2014;126(1):153-177. doi:10.3810/pgm.2014.01.2735
Surman C, Vaudreuil C, Boland H, Rhodewalt L, DiSalvo M, Biederman J. L-Threonic Acid Magnesium Salt Supplementation in ADHD: An Open-Label Pilot Study. J Diet Suppl. 2021;18(2):119-131. doi:10.1080/19390211.2020.1731044
